Chén trà đặc quánh, hơi nóng làm tiết trời se lạnh dần ấm, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Trung Sơn Dương Minh Năm mở đầu câu chuyện bằng niềm tự hào về một trường mầm non trên địa bàn xã. Ông bảo, đây là ngôi trường bậc mầm non đẹp nhất, khang trang nhất trên địa bàn huyện, thậm chí là tỉnh. “Để xây được ngôi trường này già Rêh và gia đình đã hiến khoảng 1ha đất”, ông Năm tiết lộ.

Ngay lập tức, tôi đề xuất tạm dừng câu chuyện và được Bí thư Xã đoàn Trung Sơn Hồ Thị Môm dẫn đi thăm ngôi trường.

Một ngôi trường khang trang, tọa lạc trên khu đất rộng khiến hình ảnh những trường học lụp xụp, tạm bợ của các huyện vùng cao trong cả nước ẩn khuất phía đằng sau. Và độ mấy thập kỷ trước, chính tại hai huyện miền núi Nam Đông và A Lưới, hình ảnh ấy cũng khiến bao người xót xa.

Tiếng trẻ bi bô đọc chữ, những bài hát thiếu nhi tựa tiếng chim hót giữa rừng xanh. Chính từ nơi đây, những mầm xanh bắt đầu nhú. “Điều kiện dạy và học hiện nay đã tốt hơn trước rất nhiều nếu không muốn nói là ngang với đồng bằng. Các cháu có môi trường học tập thuận lợi sẽ là cơ hội để phát triển tốt trong tương lai. Nhiều thế hệ giáo viên của trường không quên đóng góp của già Rêh và gia đình ngày trước, đó là điều kiện để có ngày hôm nay”, Hiệu trưởng Trường mầm non Bắc Sơn - cô Trần Thị Hà tâm sự.

Vẫn câu nói cũ, già Rêh bảo, chính ánh sáng của Đảng, niềm tin với Bác Hồ khiến già “cắt” đất ngay sau khi được cán bộ xã mở lời. Mảnh đất ông hiến không chỉ là tài sản có thể mang đến thu nhập hàng chục triệu đồng/năm mà nơi đó chứa đựng những ký ức gian lao của những ngày đầu định cư.

Không chỉ hiến đất xây trường, già Rêh còn hiến hàng ngàn mét đất để mở đường giao thông nông thôn. Hóa ra, những con đường bê tông hình bàn cờ, nối đuôi về phía chân đồi cũng mang trong mình ký ức của gia đình đảng viên gốc Lào.

“Một thời gian dài, con chữ xa lạ với đồng bào vùng cao huyện A Lưới. Nhiều gia đình, nhiều thế hệ mù chữ khiến khoảng cách với miền xuôi ngày càng lớn. Dẫu đó là mảnh đất tôi đổ bao công sức khai hoang để trồng keo phát triển kinh tế, nhưng khi hiến xong tôi lại cảm thấy niềm vui như được nhân đôi. Đất bây giờ không trồng cây nữa mà trồng…người”, già Rêh thổ lộ.

Việc làm của già Rêh không chỉ là chìa khóa mở cánh cửa cho các em đến trường mà còn gỡ khó cho chính quyền xã lúc bấy giờ.

Theo lãnh đạo xã Trung Sơn, lúc ấy, nếu không có mặt bằng xây trường mới, nguồn ngân sách của huyện sẽ được bố trí cho địa phương khác, điều đó đồng ngĩa với các cháu ở Trung Sơn vẫn học tạm bợ. “Già làng Quỳnh Rêh là người tiên phong hiến đất xây trường, làm đường, nhờ vậy mà nhiều người noi theo già Rêh, tự nguyện đóng góp cong lao động, hiến đất để phục vụ xây dựng chương trình nông thôn mới. Hiện, đường liên thôn trong toàn xã đều được bê tông hóa”, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Trung Sơn Dương Minh Năm tự hào.

Trở lại với câu chuyện cùng Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Trung Sơn Dương Minh Năm về những già làng, ông bảo: Sau khi sáp nhập từ hai xã Hồng Trung và Bắc Sơn, Trung Sơn là một trong những địa phương có nhiều già làng uy tín nhất toàn huyện.Trong đó, những đảng viên già làng không chỉ mang trong mình ký ức của một thời oanh liệt mà còn là người “giữ lửa” cho văn hóa vùng cao. Hơn hết mỗi già làng đang là một “cột mốc sống” trên dải biên cương.

Qua lời giới thiệu của ông Năm, cuộc chuyện trò với già Quỳnh Nghề (thôn A Nieng Lê Trieng 1, xã Trung Sơn, huyện A Lưới) chủ yếu xoay quanh đến việc canh giữ biên cương. Hơn ai hết, đảng viên Quỳnh Nghề hiểu giá trị mỗi tấc đất quan trọng đến nhường nào. Chính ông cũng là người di cư khi biên giới chưa rõ ràng, và cũng chính ông là người lựa chọn vùng đất mình sinh sống hôm nay, đặc biệt, ông cũng là người trực tiếp cầm súng chiến đấu giữ từng thớ đất của non sông. “Cả cuộc đời tôi dành trọn cho vùng đất này. Bây giờ, với tôi canh giữ biên cương là điều thiêng liêng nhất”, ông chắc nịch.

Ý niệm ấy khiến ông rong ruổi khắp các bản làng mấy chục năm trời để trò chuyện, vận động mọi người thực hiện nghiêm việc bảo vệ đường biên, mốc giới. Bất kể mưa nắng, ông cùng bộ đội biên phòng tuần tra, canh giữ nơi biên cương, lau chùi cột mốc.

Ông không tự nhận xét về việc làm của mình, chỉ nói: “Mỗi lần chào cờ dưới cột mốc, tôi lại rưng rưng!”.

Theo ông Dương Minh Năm, được sự vận động của già Quỳnh Nghề, hiện 100% hộ gia đình ở thôn A Nieng Lê Trieng 1 đều tham gia tổ tự quản đường biên, cột mốc. Hàng tháng, các tổ tự quản thay phiên nhau, phối hợp với tổ công tác biên phòng tuần tra dọc đường biên, cột mốc…

Trong tâm thức của đồng bào dân tộc thiểu số, già làng là danh xưng cao quý, thể hiện uy tín của người cao tuổi. Trong số hơn trăm già làng vùng cao, nhiều người từng là cán bộ địa phương, là đảng viên gương mẫu. Khi thôi việc nước, họ về với gia đình, bản làng…

Trên con đường dẫn đến “cổng trời” Hương Sơn, tôi ấn tượng với màu xanh bạt ngàn cao su, cây keo, chuối…Để có một màu xanh ấy là cả một quá trình tuyên truyền, vận động người dân thực hiện theo chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Hương Sơn giờ là xã nông thôn mới, thu nhập bình quân của người dân đã đạt trên hàng chục triệu đồng/năm/người.

Già Hồ Sĩ Thi (thôn Ta Rung, xã Hương Sơn, huyện Nam Đông) hồi tưởng về chuyện song song với việc trồng rừng, ông hướng dẫn bà con trồng xen canh các loại cây ngắn ngày như sắn, dứa... nhằm tận dụng nguồn đất và đảm bảo sự đa dạng nông sản để cung ứng cho thị trường. Ông bảo, muốn dân tin, mình phải thực hiện trước. Khi gia đình ông thu về hàng trăm triệu đồng từ thực hiện các mô hình trồng keo, cao su, nuôi cá…thì dân mới tin. “Đời sống đồng bào dân tộc miền núi đã có những chuyển biến rõ nét. Nhiều mô hình phát triển kinh tế mới xuất hiện, người dân từng bước thoát nghèo.Không chỉ tôi, những đảng viên tại địa phương đang tiếp nối, trở thành người tiên phong thực hiện các chính sách đúng đắn của để người dân noi theo”, già làng Hồ Sĩ Thi cho biết.